Narsistlik kişilik bozukluğu kavramsallaştırılmış bir tartışma haline gelmiştir. Narsisizm açısından Freud’dan beridir birçok farklı teori ve görüş ayrılıkları açığa çıkmıştır. Ancak genel olarak görülen iki ortak nokta vurgulanmıştır, bunlar; kırılganlık ve büyüklenmeciliktir.
Büyüklenmecilik
Büyüklenmecilik tarafı narsist kişilik bozukluğuna sahip kişide küstahlık, sürekli olarak haklılık, sadece kendisiyle ilgilenme, kendini herkesten ve her şeyden üstün görme, en iyisi olduğunu düşünme ve eleştiriye karşı aşırı duyarlılık gösterme yönüdür.
Kırılganlık
Kırılganlık tarafı ise, utangaçlık, kaygılı ruh hali, içe dönüklük ve kaçıngan bir yöndür. Narsisizm de kırılganlık tarafını, büyüklenmecilik tarafının koruma işlemi görmesi dolayısıyla ortaya çıktığı da ayrıca düşünülmektedir. Buna karşılık DSM-5 Tanı ve kriterler kitabı narsisizmin kırılganlık tarafını kapsamaz ve büyüklenmecilik yönüne vurguda bulunur.
Narsistlik Kişilik Bozukluğu Özellikleri
- Büyüklenme: Başarı, yeteneklerinizi ve becerilerini abartılı bir şekilde görme ve gösterme. Kendini üstün görme.
- Özel olmak: Kendisinin özel olduğuna ve ancak kendisi gibi özel ya da üst düzeydeki bireylerle anlaşabileceğine ve ancak onlarla iletişim kurabiliceğine inanma.
- Sınırsız: Zeka, başarı, güç, güzellik, yakışıklılık ve diğer tüm ilgi alanları ve ideal sevgili fantezileriyle meşguliyet durumu.
- Empatiden yoksun: Diğer kişilerin duygu ve düşüncelerini anlamak istememe, kendi vaktini empati kurmak için harcamaya layık görmeme.
- Beğenilme beklentisi: Herkes tarafında aşırı beğenilme beklentisi içinde olmak veya herkes tarafından aşırı beğenildiğine inanmak.
- Hak sahibi: Her konuda hak sahibi olduğun inanma ve özellikle kayırılıcak tedavi görme ya da talep ve arzularının hepsinin gerçekleştirileceğine inanma, bunun için beklenti içerisinde olma.
- Kendi çıkarlarına önem verme: İnsan ilişkilerinin tümünde sadece kendi çıkarlarını gözetme.
- Saygısızlık: Diğer bireylere saygısız bir tutum içerisinde bulunma, küstahlık ve kibirlilik gibi tavırlar sergileme.
- Kıskançlık: Başka bireylere kıskançlık hissi duyma veya diğer bireylerin kendisini kıskandığına inanma.
Gibi durumların en az beşine sahip bireyde narsistlik kişilik bozukluğu görülmektedir.
Narsisizm Nasıl Gelişir
Narsisizm oluşumunda genetik ve çevresel faktörler rol oynamaktadır. Narsisizm özelliklerine sahip genetik yapıyla dünyaya gelen kişiler, çevresel faktörlerin de birleşimiyle yetişkinlik dönemlerinde narsistlik kişilik bozukluğuna sahip olabilirler. Genetik yapı olmasına rağmen oluşturulan uygun çevresel faktörler ile narsisizm oluşumu engellenebilir.
Narsisizmin gelişmesindeki en önemli faktörlerden bir tanesi; ilgisiz, soğuk, reddici ve diktatör ebeveynlere sahip olmadır. Kişi reddedilme ya da terk edilme korkusuna karşı koruyucu bir kalkan olarak narsisizmi geliştirebilir. Tam tersi olarak çocuğu fazla şımartan, hayranlık duyarak yetiştiren ebeveynlerin etkisiyle de narsisizm gelişmesi görülebilmektedir.
Sağlıklı Narsisizm
Evet yanlış okumadınız, sağlıklı narsisizm olarak adlandırılan narsistlik kişilik bozukluğu da görülmektedir. Narsistlik özelliklerin psikolojik rahatsızlıklara karşı koruyucu kalkan görevi üstlenebileceği durumlarda bilinmektedir. Kişinin benliğine karşı olumlu tavrı, başkalarına Karşı empati kurabilme becerisine sahip kişiler sağlıklı narsisizm olarak kabul görmektedir. Sağlıklı narsisizmin bilinen en artı noktası, amaçları yolunda ilerlemeye ve yenilgilere karşı gücünü daha kolay toplama, bu konuda motivasyon sağlama olarak bilinmektedir.
Narsisizm Tedavi Süreci
Narsisizme sahip bireyler genelde kendi istekleri doğrultusunda tedavi (narsisizmde sıklıkla görülen depresyon durumları hariç) sürecine girmezler, aile üyeleri veya yakın çevresi dolayısıyla tedavi sürecine ikna olurlar. Uzman bir destekle narsisizme sahip birey için bilişsel davranışçı terapisi en sık kullanılan tedavi yöntemlerinden birisidir. Psikodinamik psikoterapi ve şema terapisi ile de desteklendiği görülmektedir. Narsisizme sahip bireyde depresyon (sıklıkla görülür), öfke kontrol sorunları, alkol bağımlılığı veya madde bağımlılığı gibi durumları görülürse, bunlara kendi içerisinde tedavi uygulanması gerekir.
