Probiyotikler ve faydaları insanların merak konusu olmuştur. Probiyotikler bir çeşit bakteridir. İnsan vücudunu hasta etmezler. Yararlı bakterilerdir. sindirim sistemi başta olmak üzere vücudumuzdaki sistemlerin dengeli çalışmasına yararları bulunur. Zararlı durumlarda vücudun bağışıklık sistemine katkıda bulunurlar. Vücutta doğal olarak bulunan bu bakteri ve mayalar iç organlarda yaşarlar. Eksiklik yaşandığında takviyeler veya probiyotik içeren besinlerle eksiklik tamamlanabilir
Probiyotik Nedir?
İlk olarak 1965 yılında Lily ve Stillwell tarafından tanımlanan probiyotik kelimesi Latince “pro” ve “bios” köklerinden türetilmiş ve “yaşam için” anlamına gelmektedir. Konakçısının sağlığına faydalı sindirim kanalı mikroorganizmaları veya bu mikroorganizmalara ait ürünlerdir. Probiyotikler bağırsak sisteminin mikrobiyal florasını değiştirerek insan sağlığı üzerinde olumlu etki yapan mikroorganizmalardır.
Bu grupta laktobasiller, bifidobakteriler ve enterokoklar yer almaktadır. Probiyotiklerin mide bağırsak ortamında zarar görmeden aktif olabilmeleri, yüksek asitli ortamda dirençli olmalarından kaynaklanmaktadır. Safra tuzlarına karşı da dirençlidirler.
Probiyotik Kaynakları
- Yoğurt
- Anne sütü
- Kefir
- Turşu
- Boza
- Peynir
- Peynir altı suyu
- Tarhana
Laktobasiller ve bifidobakteriler laktozu fermente ettiklerinden probiyotik özellikli gıdaların laktik asit nicelikleri diğer süt ürünlerdekinden daha fazladır. Bu kültürlerle hazırlanan gıdalarda probiyotik bakterilerin folik asit, niasin, tiamin, riboflavin, pridoksin gibi B grubu vitaminler ve K vitamini üretmeleri bu vitaminlerce gıdanın zenginleşmesini sağlamaktadır. Fosfor, demir, bakır ve magnezyumun sindirim sistemindeki emiliminin artmasına yardımcı olmaktadırlar.
Probiyotiklerin Yararları
Günümüzde sayıları giderek artan bilimsel araştırma sonuçları probiyotiklerin faydalarının canlı mikroorganizmaların bazı hastalıkların tedavisinde, hatta önlenmesinde kullanılabileceğine işaret etmektedir.
Probiyotik mikroorganizmalar, patojen bakterilerin gelişmelerini, asetik asit ve laktik asit gibi organik asitler sentezleyip ortamın pH’sını düşürülerek, H2O2’i sentezleyerek ve bakteriosin benzeri antimikrobiyal maddeler üreterek engellerler. Ayrıca ortamın pH’sının düşmesine bağlı olarak bağırsak hareketlerini artırırlar. Yine probiyotik mikroorganizmalar ortamdaki besin maddelerini tüketerek patojenlerin gelişmelerini engellerler.
Toksik Ürünlerin Nötralize Edilmesi
Probiyotikler indol, amin, amonyak gibi toksik maddelerin bağırsaklardan emilimini azaltırlar veya bu toksik maddelerin ürünlerde meydana gelmesini sınırlarlar.
Gıdaların Sindirilebilirliğini Arttırma
Bir gıdanın besleyici değeri içerdiği besin maddelerinin yeterli derecede sindirilebilme özelliğine bağlıdır.
Fermente ürünlerde besin maddeleri starter bakteriler tarafından ön bir fermentasyona uğradıklarından bunların sindirilebilirliği daha yüksek olmaktadır
Bağırsak Rahatsızlıklarını Önleyici
Bağırsak florasında önemli düzeyde bulunan probiyotik mikroorganizmaların bağırsak rahatsızlıklarını önleyici etkilerinin de olduğu saptanmıştır. Lactobacillus acidophilus, laktosidin, asidofilin ve laktasin B adı verilen doğal antimikrobiyal maddeler üreterek, bifidobakterler ise laktik asit ve asetik asit gibi doğal zayıf asitler üreterek bağırsak sisteminde asitliği arttırmaktadır.
Buna koşut olarak bazı proteinlerin ve pütrifaktif (çürükçül) bakterilerin üremelerini engelledikleri, bağırsak pH’sını düzenledikleri ve bağırsak rahatsızlıklarını azalttıkları bilinmektedir. Ayrıca ishal, konstipasyon, nekrotizan enterokolit (NEK), inflamatuar bağırsak hastalıkları (chron, ülseratif kolit) gibi gastrointestinal hastalıklar üzerinde faydalı etkileri görülmüştür.
Kansere Yakalanma Riskini Azaltır
Probiyotik bakteriler pütrifaktif bakteri gelişmesini inhibe ederek bunların nitrozaminleri ve diğer kanserojen bileşikleri oluşturmalarını önlemekte, dolayısıyla kansere yakalanma riskini azaltmaktadırlar. Antimutajenik etkileri prokanserojen maddelerin kanserojenlere dönüşümünü önleyerek yine sağlık üzerine olumlu etkilerini sürdürürler.
Antikolesterol Etkisi
Bütün bu olumlu etkileri yanında probiyotik bakterilerin kan serumu kolesterol niceliğini azaltıcı etki yaptıkları, damar sertliği ve kalp damar hastalıklarını engelledikleri, iyi huylu (HDL, yüksek yoğunluklu lipoprotein) kolesterol düzeyini arttırdıkları ifade edilmektedir.
Böbrek Taşı Riskini Azaltır
Okzalat bileşiğini parçalama özelliğine sahip probiyotik bakterilerin kullanılmasıyla elde edilen probiyotik gıdaların tüketilmesiyle, bazı hastalarda dışkıdaki okzalat niceliğinde azalma olduğu tespit edilmiştir. Söz konusu probiyotiklerin düzenli tüketilmesiyle okzalat absorbsiyonunun azalacağı ve okzalat bileşiğinin neden olduğu böbrek taşı oluşum riskinin azaltılabileceği düşünülmektedir.
Ürogenital Sistem Sağlığını Etkiler
Üriner sistemin kendi florası vardır ve bu floranın dengesinin bozulması üriner enfeksiyonların ortaya çıkmasına neden olur. Özellikle H₂O₂ üretebilen mikroorganizmalar üriner sistem enfeksiyon riskini azaltmada etkindir.
Muntazam yoğurt tüketiminin candidaya bağlı vajinitisi iyileştirdiği bildirilmektedir. Vajinada Lactobacilluslarla birlikte maya (yeast-tek hücreli mantar) bulunursa bazı lactobacillus suşları onun çoğalmasını inhibe edebilir
Laktoz İntoleransı
Laktoz intoleransı (laktozun sindirilememesi) özellikle Afrika ve Asya’da daha yaygın olup ilerleyen yaş, sindirim sistemi hastalıkları ya da antibiyotik kullanımı gibi bazı terapi tiplerinin neden olduğu bağırsak mukozasının bozulması sonucu, laktaz enzimin azalmasından kaynaklanmaktadır.
Probiyotik bakterilerin ince bağırsakta parçalanması sonucu bakteriyel laktazın serbest kalarak laktozu metabolize ettiği öne sürülmektedir. Bifidobakteriler ve diğer probiyotik bakterilerin klinik preperasyonlarının, laktoz intoleranslı hastalara uzun süre verilmesiyle hastalarda semptomların azaldığı
veya tamamen ortadan kalktığı gösterilmiştir.
Fonksiyonel bileşenler arasında önemli yeri olan probiyotik bakterilerin, gıdalarda ve metabolizmada toksik bileşenlerin uzaklaştırılmasında kullanılması son yıllarda birçok araştırmacı tarafından incelenmektedir. Yapılan çalışmalar, toksik bileşenleri parçalama ya da azaltma potansiyellerinden dolayı probiyotik bakterilerin besinlerle düzenli tüketilmesinin yalnız bireyin toksik bileşenlerden korunmasına değil, aynı zamanda genel sağlık durumunun iyileşmesine de katkı sağlayacağını göstermektedir.
